Σε ύψος 470 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, η Παμβώτιδα, είναι το στολίδι των Ιωαννίνων. Η λίμνη των θρύλων, της Κυρά- Φροσύνης και του Ντουραχάν, με τις πυκνόφυτες όχθες της και τα βουνά της Ηπείρου να αντανακλούνται στα νερά της, δίνει στην πόλη αυτή τη μοναδική αίσθηση γαλήνης και ομορφιάς.
Παλαιότερα το ψάρεμα και το κυνήγι στις όχθες της αποτελούσε βασική ασχολία των Γιαννιωτών. Σήμερα, παρά την υποβάθμισή της εξακολουθεί να παρέχει καταφύγιο σε πλήθος ψαριών και υδρόβιων πτηνών, τόσο ενδημικών όσο, κυρίως αποδημητικών. Η λίμνη συνήθως γαλήνια, μερικές φορές το χειμώνα παγωμένη, εξακολουθεί να αποτελεί την ψυχή της πόλης των Ιωαννίνων.
Αξέχαστη μένει η εμπειρία στον επισκέπτη που για πρώτη φορά φτάνει στο νησί. Ένας παραδοσιακός οικισμός έκτασης 350 στρεμμάτων περίπου, χτισμένος με πέτρα, να καθρεφτίζεται στα νερά της λίμνης. Γραφικά δρομάκια οδηγούν σε μαγαζιά με εξαίρετα δείγματα λαϊκής τέχνης, σε καφενεία με τα παραδοσιακά γιαννιώτικα γλυκά ή σε ταβερνάκια με τα αυθεντικά πιάτα της λίμνης.
Το νησί Παμβώτιδας αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ιστορίας της πόλης των Ιωαννίνων: έχει συνδεθεί με την ιστορία και το θάνατο του Αλή Πασά.
Ήδη, όμως, από τη Βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο μαρτυρείται οργανωμένη ζωή πάνω στο νησί, με επίκεντρο τα οχτώ μοναστηριακά συγκροτήματα, χτισμένα τα περισσότερα από μέλη μεγάλων βυζαντινών οικογενειών, που εντυπωσιάζουν με τις θαυμάσιες μεταβυζαντινές τοιχογραφίες τους, έργα εξαίρετων ζωγράφων, οι οποίοι συνδυάζουν την καλλιτεχνική δεξιότητα με τον διδακτικό χαρακτήρα των παραστάσεών τους. Η Μονή του Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπινών (1292), η Μονή του Αγίου Νικολάου, επίσης Ντίλιου ή Στρατηγοπούλου, η Μονή Ελεούσης ή Αγίου Νικολάου των Γκιουμάτων (15ος αιώνας), η Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, συγκροτήματα που βρίσκονται στη βορειοδυτική πλευρά του νησιού, ή ακόμα η Μονή Προφήτη Ηλία στην κορυφή του λόφου, η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου και τέλος η Μονή Αγίου Παντελεήμονος. Στα κελιά του τελευταίου αυτού μοναστηριού σώζονται οι τρύπες από τις σφαίρες που ρίχτηκαν εναντίον του Αλή Πασά, όταν αυτός προσπάθησε να διασωθεί από την πολιορκία του Χουρσίτ Πασά.
Στις Μονές αυτές και ιδιαίτερα στη Μονή Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπινών, διατηρούνται εξαιρετικής τέχνης μεταβυζαντινές τοιχογραφίες. Αξιοσημείωτο είναι ότι στην παραπάνω Μονή εικονίζονται επτά ολόσωμοι φιλόσοφοι της αρχαιότητας, Πλάτων, Σόλων, Αριστοτέλης, Πλούταρχος, Θουκυδίδης, Απολλώνιος και Χείλων.
Σήμερα, το νησί είναι από τα λίγα στον κόσμο νησί λίμνης που κατοικούνται. Η σύνδεσή του με την πόλη των Ιωαννίνων, γίνεται με καραβάκια, που εκτελούν ημερήσια δρομολόγια ανά μισή ώρα το καλοκαίρι και ανά μία ώρα το χειμώνα. Ο πληθυσμός του είναι 120 και πλέον οικογένειες οι οποίες ασχολούνται με τον τουρισμό και το ψάρεμα.
